Zapis muzyczny chorału gregoriańskiego już na pierwszy rzut oka różni się od współczesnego zapisu nutowego. Mimo, że zapis neumatyczny za pomocą nut kwadratowych rządzi się prostymi zasadami pozostaje on często niezrozumiały dla dzisiejszych muzyków. Niniejszy artykuł ma na celu zmienić ten stan rzeczy prezentując zwięzły kurs interpretacji watykańskiego wydania chorału gregoriańskiego według metody benedyktynów z Solesmes na podstawie Liber Usualis, czyli podręcznika wydrukowanego by zapewnić jednolity sposób wykonywania śpiewów w całym Kościele.

Czterolinia, klucze i znaki chromatyczne

W tradycyjnej notacji używamy czterolinii, w której zarówno linie jak i odstępy między nimi są liczone od dołu ku górze. Jeśli nuta wychodzi poza zakres czterolinii dodajemy dodatkową krótką linię, tak jak w muzyce współczesnej.

Klucz zapisany na początku czterolinii ustala nazwy i pozycje nut. W użyciu są dwa klucze: klucz do (C) zaznaczający położenie dźwięku do, oraz klucz fa (F) zaznaczający położenie dźwięku fa.

Klucze do z zaznaczonym dźwiękiem c:

Klucze fa z zaznaczonym dźwiękiem c:

Dwa rodzaje nut są używane jako nuty pojedyncze i.e. niezgrupowane:

Punctum i Virga

1. Pojedyncza nuta bez żadnych znaków rytmicznych ma wartość (długość trwania) ósemki według dzisiejszej notacji.
2. Pionowa kreska (episema) zaznacza początek grupy rytmicznej.
3. Pozioma episema odrobinę wydłuża nutę, bądź grupę nut. Im częściej występuje tym wydłużenie powinno być mniejsze i vice versa.
4. Tutaj występują łącznie pionowa i pozioma episema, co oznacza początek grupy rytmicznej oraz lekkie wydłużenie nuty, podczas którego głos zanika aby zaznaczyć koniec małej frazy melodycznej.
5. Kropka podwaja długość nuty, za którą stoi.

Jeśli dwie lub trzy nuty umieszczone są bezpośrednio po sobie na tej samej wysokości śpiewamy je łącznie (legato), jak jedną długą nutę, sumując ich długości trwania.

Neumy (grupy nut)

Każda nuta chorałowa, obojętnie czy pojedyncza czy występująca w grupie i bez względu na swój kształt, posiada tę samą wartość odpowiadającą ósemce we współczesnej muzyce; a jeśli następuje po niej kropka to ćwierćnucie. Równość i regularność nut jest pierwszym i kluczowym warunkiem dobrego śpiewu. Szczególnie trzeba dbać o zachowanie względnej wartości nut pojedynczych, podwójnych i potrójnych oraz aby nuty oznaczone episemą nie były dłuższe od tych z kropką.

Podatus

Zakończenia krótkich, nieznaczących części nie pozwalają z reguły na wzięcie oddechu. Są one zaznaczone poziomą kreską nad nutą albo rzadziej przez nutę z kropką.

Bardziej znaczące grupy składające się na małe sekcje są zaznaczone w ten sam sposób i zawsze zakończone za pomocą divisio minima lub divisio maior. Często jednak owe podziały, zwłaszcza w krótkich antyfonach są jedynie podziałami rytmicznymi i nie pozwalają na oddech.

Koniec sekcji składającej się z reguły z dwóch lub więcej fraz jest oznaczony za pomocą divisio maior. W tym wypadku zwykle konieczne jest wzięcie oddechu ale bez zaburzania rytmu. Stąd ostatnia nuta z kropką musi zostać skrócona o czas potrzebny na oddech.